ინტერვიუ მხატვარ რუსუდან ხიზანიშვილთან

ჟურნალ Hammock-ის და Erti Gallery-ის თანამშრომლობის ფარგლებში წარმოგიდგენთ ინტერვიუს რუსუდან ხიზანიშვილთან.

მისტიკურ პერსონაჟებს მითოლოგიიდან, ბუნების ჰარმონიას და ადამიანს, რომელიც ამ ჰარმონიაში მუდამ საკუთარ ადგილს ეძებს, რუსუდან ხიზანიშვილის მხატვრობაში განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს. მხატვრის ტილოზე გაცოცხლებული გმირები  თანამედროვე ადამიანის განზოგადებულ სახეს და ამავდროულად კონკრეტულ  მისტიკურ პერსონაჟებს მოგვაგონებენ, რომლებიც ძველ თქმულებებში ან ზღაპრებში ამოგვიკითხავს, ამ ფერადი სამყაროს მიღმა კი  მხატვარი ქალი დგას, ყოფითი, ყოველდღიური საზრუნავით, რაც მის მიერ შესრულებულ „ფემინისტურ“ კოლაჟებშია ასახული.

 ის ფაქტი, რომ რუსუდან ხიზანიშვილის სახელოსნო თბილისში მდებარეობს,  მას სულაც არ უშლის ხელს ამერიკული ნეოექსპრესიონისტული ჟანრის ნამუშევრების შექმნაში.  მისი მხატვრობა განსაკუთრებული ფერადოვნებით გამოირჩევა. როგორც არტისტი ამბობს, პალიტრაზე ამდენი ფერი  სწორედ ამერიკაში მიღებულმა შთაბეჭდილებებმა განსაზღვრა.  

რუსუდან ხიზანიშვილის ნამუშევრებს ამერიკული საგამოფენო სივრცეების გარდა  ხშირად შეხვდებით თანამედროვე ხელოვნების ევროპულ გალერეებშიც. 2015 წელს  საქართველოს სახელით ის მონაწილეობდა ვენეციის სახელოვნებო ბიენალეშიც, სადაც ქართველ არტისტებთან ერთად რუსული ოკუპაციის თემაზე ინსტალაცია - „მცოცავი საზღვრები“ წარადგინა. მიუხედავად იმისა, რომ მის სახელს დასავლურ სახელოვნებო წრეებში კარგად იცნობენ, ამბობს, რომ საქართველომ  არც ისე დიდი ხნის წინ Erti Gallery-ის საშუალებით აღმოაჩინა. დღეს სწორედ Erti Gallery-ის, რია ქებურიას გალერიის და Window Project–ის თანამშრომლობის ფარგლებში მონაწილეობს ჯგუფურ გამოფენაში – If You Lived Here, You Would Be Home, რომელიც 23 მაისის ჩათვლით გალერეა “ტრიუმფში” გაიმართება.

როგორ გაჩნდა მხატვრობა თქვენს ცხოვრებაში, გახსოვთ გადაწყვეტილების მიღების მომენტი?

როგორც ყველა ბავშვი, მეც ვხატავდი, ცხრა წლის ვიყავი, როცა სამხატვრო სკოლაში შემიყვანეს და მას მერე არაფერი შეცვლილა. რუსეთში დავიბადე და პირველი ორი წელი იქ დავდიოდი სამხატვრო სკოლაში, შემდეგ უკვე თბილისში - მაშინ ჯერ კიდევ არსებობდა იაკობ ნიკოლაძის სახელობის სამხატვრო სასწავლებელი - ამის მერე სამხატვრო აკადემიაში გავაგრძელე სწავლა, ფაქტობრივად კითხვის ნიშანი არასდროს გაჩენილა, ყოველთვის  ვიცოდი, რომ სწორ გზაზე ვიდექი. მიუხედავად იმისა, რომ ფინანსური კუთხით  ამ პროფესიას ყველა გაურბის, მე გამიმართლა და არასდროს მინანია - ბედნიერი ვარ ჩემი არჩევანით.

თქვენს ნამუშევრებს ნეოექსპრესიონისტულ ჟანრს მიაკუთვნებენ და ამბობენ, რომ დასავლური მხატვრობის საკუთრებაა, თქვენ რა ჟანს მიაკუთვნებთ თქვენს  ნახატებს?

ბოლო რამდენიმე წელია ზუსტად ვიცი, რომ  ნეოექსპრესიონისტული  მიმართულებით ვმუშაობ. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში ვცხოვრობ, მგონია, რომ დასავლურ ნამუშევრებს ვქმნი, თანაც უფრო ამერიკულს, ვიდრე ევროპულს.  ევროპული ხელოვნება სულ სხვანაირია, აქ უფრო ფილოსოფიური ხელოვნება იქმნება, ვიდრე ამერიკაში, თუმცა გადაწყვეტილების, კომპოზიციის და ფერების გამო ჩემთვის ამერიკა ბევრად უფრო  ახლოსაა, გამოფენა როცა მაქვს, ყველას უკვირს, ასეთ „ამერიკულ“ ნამუშევრებს რომ ხედავენ. 



თქვენი ერთ-ერთ სერიის,  „გარდაქმნის ხელსაწყოების“  ნამუშევრებში  ერთდროულად თითქოს რეალური და ფანტასტიკური სამყაროა გაცოცხლებული, სადაც გმირები რეალობას  ბუნებაში გაურბიან და თავდაპირველ საწყისებს უბრუნდებიან. სად პოულობთ შთაგონებას, რომელიც ამ ფანტასმაგორიულ სამყაროს ქმნის?

რომ ვთქვა, რაღაც კონკრეტული შთაგონება არსებობს, არა,  ბუნებრივია,  მონახაზის და კონცეფციის დონეზე ყოველთვის ვიცი რა იქნება. ძალიან მომწონს ფანტასმაგორიები და მეტაფორები, ეს კონკრეტული სერია ადამიანის და ცხოველის ჰიბრიდის შექმნას, რაღაც ახალი ჯიშის გამოყვანას ეძღვნება.  ადამიანი  აზრიანი არსებაა, მაგრამ მაინც ცხოველთა სამყაროს ნაწილია და  შეუძლია რამდენიმე წამში  დაკარგოს თავისი ადამიანური სახე, ცივილიზაცია და ისტორია, რომელიც ათასწლეულების განმავლობაში იქმნება, და იქცეს ცხოველად, იმიტომ რომ ინსტინქტები არ მარცხდება.



ვინ არიან თქვენს ნახატებზე გამოსახული გმირები - ჩვენი დროის ადამიანები თუ პერსონაჟები მითოლოგიური, ფანტასტიკური სამყაროდან?

ზუსტად ეგაა საინტერესო, რომ ამ მითოლოგიასაც ჩვეულებრივი ადამიანი ქმნის. ყველა ქვეყნის მითოლოგიაში ადამიანი ყოველთვის ცდილობს რაიმე არსება ზებუნებრივი ძალით  დააჯილდოოს.  მახსოვს, ძალიან მიყვარდა აფრიკული ზღაპრების კრებული, სადაც იყვნენ  პერსონაჟები,  რომლებსაც აქვთ ამ თუ იმ ცხოველის ძალა,  მაგალითად, ადამიანი-ლომი ან ობობა. დღემდე არსებობენ ტომები, რომლებსაც ამისი სჯერათ.  მგონია, რომ ეს რაღაც გასაქცევი  იმედია, რომ ვიღაც ან  რაღაც ზებუნებრივ ძალას შეუძლია გადაარჩინოს კაცობრიობა.  ეს ყველაფერი ტოტემიდან მოდის და ბუნების ძალების გაუცნობიერებლობას ნიშნავს, რაც ალბათ შიშმა შექმნა, საერთოდ შიში ქმნის ყველაფერს,  კაცობრიობის ყველაზე დიდი მამოძრავებელი მაინც შიშია.

და ამ შიშსაც თავისთვის ქმნის ადამიანი...

რა თქმა უნდა, თავის თავის გადასარჩენად. ამ შიშსაც ძალიან დიდი ადგილი უჭირავს ჩემს შემოქმედებაში, მე თვითონ ძალიან ბევრი ფობია მაქვს. სხვათა შორის, ცხოველებისაც მეშინია და ასეთი თერაპიის სახე მოვიფიქრე, იმას, რასაც დავხატავ და შევქმნი, თითქოს ვითვინიერებ, გაუცნობიერებელ შიშს ფორმას რომ ვაძლევ, ვიცი როგორ გამოიყურება და იმის მერე მეგობარი ხდება, თან შიშიც არის, მაგრამ  უკვე ვიცი,  როგორ ვმართო. როცა უკვე ხორცს  ვასხამ, უფრო საინტერესო ხდება მისი მართვაც და დამარცხებაც.

თქვენი  მხატვრობა განსაკუთრებული ფერადოვნებით გამოირჩევა, როგორ გაჩნდა თქვენს  სამყაროში ამდენი ფერი და რა მნიშვნელობას ანიჭებთ მას?

აკადემიაში სწავლის დროს ყოველთვის გვასწავლიდნენ, რომ რაღაც ფერთან რაღაც ფერი არ შეიძლება გამოიყენო, სულ ასეთი კანონები იყო -  მონოქრომი იქნება ეს თუ ფერადი ნამუშევარი, კომპოზიციურად დალაგებული, ჰარმონიული უნდა იყოს.

2015  წელს პირველად რომ წავედი ამერიკაში და რეალურად ვნახე თანამედროვე ნამუშევრები,  იმხელა შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე, რომ  მივხვდი, სულ არ არის აუცილებელი ჰარმონია ასეთი სახით მოიძებნოს. ამიტომ,  მე ჩემს  ფერწერაში სავალდებულო ჰარმონია  დავარღვიე და ვთვლი, რომ  სწორედ ამ დისჰარმონიაში ვპოულობ ჰარმონიას.

თქვენს ნამუშევრებში ხშირად ვხვდებით გეომეტრიულ ფიგურებსაც, რა მნიშვნელობა აქვს ამ ფორმებს თქვენს მხატვრობაში?

მიუხედავად იმისა, რომ ჩემი ნამუშევრები ძალიან ფერადი და ქაოსურია, კონსტრუქციას მაინც მივყვები, რაღაც ხაზი აუცილებლად არსებობს. ვფიქრობ, რომ გეომეტრია მთელ ამ ქაოსში ყველაზე ზუსტი რამ არის, თითქოს წესრიგი შემომაქვს ასეთი სახით, თითქოს ქაოსია,  მაგრამ რეალურად არ არის, ტილოს რომ ვუყურებ, მგონია, ძალიან მოწესრიგებული ქაოსია.

არის რომელიმე ნახატი ან სერია, რომელიც თავიდან ბოლომდე მხოლოდ თქვენს პირად გამოცდილებას ან თავგადასავალს გამოხატავს?

ყველა ნახატი პირადულია, რაც ნეოექსპრესიონიზმის პირობებში  ბუნებრივია.  რა თქმა უნდა, შესაძლებელია, რომ  ყველაფერი ობიექტურობის ფარგლებში ჩასვა და რაიმე კონცეფცია მოარგო, თუმცა ჩემს შემთხვევაში ნამუშევრები ძალიან სუბიექტურია, ძალიან ბევრი ისტორია მაქვს მოსაყოლი, ძალიან ნარატიულია ეს ყველაფერი და რა თქმა უნდა, ჩემ გარშემო ტრიალებს.

როგორც  სერია - Every Day I Am Writing a Letter...

გრამატიკულად არ არის სწორი ფორმა, უნდა იყოს Every Day I write a Letter, მაგრამ ეგ წესიც დავარღვიე,  იმიტომ რომ მართლა ასეა.  ეს სერია 2013 წელს დავხატე, რომ ვუყურებ, მახსენდება, როგორი ვიყავი იმ პერიოდში, ახლა როგორი ვარ და რას ვაკეთებ. ზოგი  ლექსებს წერს, ზოგი  დღიურებს, მე ასე კოლაჟებს ვწერ. ჩემთვის ძალიან ფემინისტურია ეს ნამუშევრები, ყველაფერს  რომ თავი დავანებოთ, ოჯახი მყავს, შვილები და ასეთ პირობებში ძალიან რთულია ქალისთვის თვითრეალიზაცია. ამასთან,  როგორც ხელოვანმა, ბევრ რამეზე უნდა თქვას უარი და პირველ რიგში ალბათ ოჯახზე. მე რაღაცნაირად შევძელი, რომ ამისთვის თავი დამეღწია და პარალელურად განვვითარებულიყავი  როგორც ხელოვანი. ჩემთვის ყველაზე ქალური ნამუშევრები გამიკეთებია სამზარეულოში, საძინებელში. როცა არ იყო საშუალება, რომ დიდ ფორმატზე მემუშავა, პატარა კოლაჟებს ვწერდი. მგონია, რომ  ძალიან ბევრი წინააღმდეგობა იჩენს თავს, რადგან იყო ქალი და თან ხელოვანი კიდევ უფრო დიდი პასუხისმგებლობაა და  ეწინააღმდეგება კიდეც ერთმანეთს.

მგონი, ამიტომაც არ გვყავდა ბევრი მხატვარი ქალი?

სხვათა შორის, ბევრთან მისაუბრია და ეს მარტო საქართველოში არ ხდება, უნივერსიტეტებშიც ყოველთვის რაოდენობრივად  მეტი  გოგონები არიან, უფრო ნიჭიერებიც, მაგრამ ბოლოს მხატვარი ასიდან  სამი თუ გამოდის. მე ბოლომდე ჯერ კიდევ ვერ მოვიშორე ის, რომ როცა ვმუშაობ, თავში სულ მიტრიალებს ფიქრი - ხომ მშვიდობაა ოჯახში, ხომ კარგად არიან შვილები... ეს ძალიან ხელის შემშლელი ფაქტორია  ხელოვანისთვის, ამასთან ერთად უნდა ისწავლო ცხოვრება. ძალიან მწყდება გული, რომ ბევრი ამას თავს ვერ აღწევს. თანაც,  ეს ყველაფერი ფინანსურ საკითხსაც ეჯახება, ძალიან ბევრი ფული გჭირდება, რომ ძალიან ბევრი იმუშაო, მუშაობის პროცესი უწყვეტია,  ვერ გაჩერდები, დაუშვებელია, რომ მუზას ელოდო და თვეში ერთ ნახატს ქმნიდე, ეს არის ჩვეულებრივი სამსახური, სადაც გარდა იმისა, რომ ფიზიკურად მუშაობ, მორალურადაც ძალიან იღლები.  ბოლოს  გამოცლილი ხარ, თან გავსებს, თან იცლები,  აუცილებლად  უნდა იმუშაო, რომ ემოციურად ისევ გაივსო, უწყვეტია ეს პროცესი. ძალიან დიდი შრომაა, ჩვენ შემთხვევაში კიდევ უფრო მეტი.

თქვენი ფემინისტური კოლაჟები ორი თანამედროვე  არტისტი ქალის ნამუშევრებთან ერთად გაერთიანებულია წიგნში King as Female. მოგვიყევით,  საიდან გაჩნდა ამ წიგნის იდეა?

2017 წელს ნიუ-იორკის ხელოვნების ბაზრობაზე  ერთ-ერთ გალერეაში მოვხვდი, შემთხვევით თამარა კვესიტაძის ნამუშევრები დავინახე,  რა თქმა უნდა, ძალიან გამიხარდა, მივედი და უცებ გალერიის მფლობელი მოვიდა, რომელმაც მიცნო, გავიცანით ერთმანეთი, შემდეგ თბილისში ჩამოვიდა და შემომთავაზა ფემინისტური კუთხით სამი ქართველი  არტისტი ქალის ნამუშევრების ირგვლივ წიგნი შეგვექმნა.  ალბომში  ჩემი, თამარ კვესიტაძის და ნათელა გრიგალაშვილის ნამუშევრები შევიდა, წიგნის ავტორი ნანა მდივანია. შარშან გამოვიდა და გერმანიაში გამოფენაც მიეძღვნა. ვფიქრობ, ძალიან საინტერესო გამოვიდა და საზღვარგარეთ დაინტერესებულ ადამიანებს  რომ ვუზიარებთ ხოლმე,  ყოველთვის ძალიან კარგი გამოხმაურება გვაქვს.

2015 წელს მონაწილეობდით  ვენეციის ბიენალეში, გვესაუბრეთ ამ გამოცდილების შესახებ.

ჩემს მეგობრებთან ერთად პროექტის თანაავტორი ვიყავი,  მანამდე ინტერაქტიული ინსტალაციის სახით მსგავსი არაფერი  გამიკეთებია. რუსულ ოკუპაციასთან დაკავშირებით ინსტალაციას „მცოცავი საზღვარი“  ერქვა, მაგ პერიოდში განსაკუთრებით აქტუალური იყო ეს საკითხი, ვენეციაში ძალიან მოეწონათ, შემდეგ უკრაინელებმა კიევში მიგვიწვიეს, ზუსტად მაგ პერიოდში დაიწყო უკრაინაშიც არეულობა, ამიტომაც იქ კიდევ უფრო  გულთან ახლოს მიიტანეს და მნიშვნელოვანი გამოხმაურებაც მოჰყვა.

დღეს მონაწილეობთ რია ქებურიას, Window Project-ისა და Erti  Gallery-ის მიერ ორგანიზებულ საერთო გამოფენაში - If You Lived Here, You Would Be Home. რა ნამუშევრებით ხართ წარმოდგენილი?

აქაც ისევ მითოლოგიასთან კავშირშია ყველაფერი, მაგრამ  ამჯერად ეს ნამუშევრები ყოველდღიურობაში სხვადასხვა ნიღბების და კოსტიუმების  მორგებას ეხება. ესეც  ტოტემიდან არის დაწყებული, გაუცნობიერებლად ადამიანი  საზოგადოებაში ცხოვრებას სწავლობს  და ამასთან ერთად  სხვადასხვა ნიღაბს ირგებს. ეს იმიტომ, რომ გულწრფელი ვერასდროს ვერავისთან ხარ, თან გიცავს ნიღაბი და თან არასდროს აჩენ, როგორი ხარ სინამდვილეში. ძალიან მომწონს ეს კონცეფცია, იმიტომ რომ იმ მომენტში რა ნიღაბსაც ატარებ - როგორც მსახიობმა, შენც  უნდა დაიჯერო,  რომ კონკრეტული დროის მონაკვეთში მართლა ასეთი ხარ. საზოგადოებას არ სჭირდება ადამიანი როგორც ასეთი, სჭირდება ისეთი, როგორიც მას უნდა რომ იყოს. სუბკულტურასავით ხარ ყოველთვის, შენ თვითონ ხარ სუბკულტურა.  ჩემთვის ძალიან საინტერესოა ამ სუბკულტურებზე დაკვირვება. მაგალითად, ძალიან მომწონს დრეგქუინი, მთელი მათი ფილოსოფია – მამაკაცები  გამოდიან ქალის ტანსაცმელში, ატარებენ ნიღაბს, იმისთვის რომ იყვნენ გულწრფელები. ძალიან საინტერესოა.

სამომავლო გეგმები...

შარშან  ძალიან ბევრი გამოფენა მქონდა, როგორც ჩანს, ემოციურად დავიტვირთე. ეს წელი მინდა, რომ უფრო მშვიდი იყოს. მომავალ წელს მექნება Erti Gallery-ში გამოფენა. ზოგადად, ძალიან მიხარია, რომ Erti Gallery-ის მხატვარი ვარ,

სწორედ მათ აღმოაჩინეს ჩემი ნახატები საქართველოში და მიხარია ისიც, რომ ძალიან მნიშვნელოვან საქმეს აკეთებენ, სწორ ნაბიჯებს დგამენ საერთაშორისო ხელოვნების ბაზარზე, რაც მხატვრებისთვის დიდი მხარდაჭერაა. მალე  დავიწყებთ მომავალი წლის გამოფენისთვის მუშაობას.  ასევე ძალიან მინდა გავამრავალფეროვნო ჩემი ნამუშევრები და ობიექტების გაკეთებაზეც ვფიქრობ. დროის უქონლობის გამო ამას ვერასდროს ვახერხებდი, ახლა მაქვს ამის საშუალება, მინდა, რომ რასაც ტილოზე ვაკეთებ, ხორცი შევასხა, არ ვიცი რა გამოვა, მაგრამ მინდა, რომ გამოვიდეს.