აგნეშკა ჰოლანდი პოლონელი რეჟისორია, რომლის შემოქმედებაც ხშირად მეორე მსოფლიო ომს და ეთნიკურ კონფლიქტს ეხება. მისი ისტორიული ფილმები კი, როგორიცაა Europa Europa, In Darkness და Mister Jones ნამდვილი ადამიანების ბიოგრაფიას ეყრდნობა. ჰოლანდი თავის ფილმებში ომს პერსონაჟების თვალით გვანახებს, სადაც იმ პერიოდის მოვლენები თითქოს ფონზე ხდება. მისი პერსონაჟები თითქმის ყოველთვის უამრავი ნაკლის მქონე ადამიანები არიან, ამიტომ ჰოლანდის შემოქმედებაში პროტაგონისტების და ანტაგონისტების გამოკვეთა რთულია.


აგნეშკა ჰოლანდი 1948 წელს კომუნისტურ პოლონეთში დაიბადა. მამამისი ებრაელი იყო, ხოლო დედამისი კათოლიკე. ჰოლანდის შერეულ წარმომავლობას მის შემოქმედებაზე დიდი გავლენა ჰქონდა. მაგალითად, ეთნიკური დაპირისპირება პოლონელ კათოლიკეებს და ებრაელებს შორის რეჟისორის Europa Europa-ში და In Darkness-ში მთავარი თემებია. იმის გამო, რომ ჰოლანდის ფილმები ხშირად ძალიან პოლიტიკურია, რეჟისორს კომუნისტურ პოლონეთში და ჩეხეთში სერიოზული პრობლემები შეექმნა, რის გამოც 1981 წელს მას საფრანგეთში ემიგრაცია მოუწია. 


რამდენიმე დღის წინ აგნეშკა ჰოლანდი თბილისის 23-ე საერთაშორისო კინოფესტივალს ესტუმრა, რომლის ფარგლებშიც რეჟისორმა თავის შემოქმედებასა და მოღვაწეობაზე TBC Concept-ში გამართულ შეხვედრაზე ვრცლად ისაუბრა. კინოფესტივალზე კი ქართველმა კინომაყურებელმა იხილა ჰოლანდის გამორჩეული ფილმები - Europa Europa, Olivie Olivie და Mister Jones. გთავაზობთ ინტერვიუს, სადაც ჰოლანდი თავის უნიკალურ პერსპექტივას გვიზიარებს.

როდის გაგიჩნდათ ინტერესი ფილმების მიმართ და რატომ გადაწყვიტეთ რეჟისორობა?

კინო და თეატრი ყოველთვის მიზიდავდა, თუმცა ზუსტად რამ განაპირობა ეს ინტერესი, არ მახსოვს. ზოგადად, ბავშვობიდან მიყვარდა ხელოვნება და დიდი ხანი მეგონა, რომ მხატვარი გავხდებოდი. თუმცა, რაღაც ეტაპზე მილოშ ფორმანის და ივან პასერის ფილმები აღმოვაჩინე, რომლებმაც ჩემზე დიდი გავლენა იქონია. ამიტომ ვიფიქრე, რომ რეჟისორი უნდა გავმხდარიყავი და ამიტომ წავედი ჩეხეთში სასწავლებლად. 


მიუხედავად იმისა, რომ თქვენი ფილმები ხშირად ძალიან მძიმე საკითხებს ეხება, იქნება ეს ძალადობა, ომი თუ გენოციდი, მაინც პოულობთ ადგილს კომედიისთვის. რითაა ეს შთაგონებული?

 

შთაგონების კონკრეტული წყაროების დასახელება გამიჭირდება. ბავშვობიდან, განსაკუთრებით - თინეიჯერობაში, ძალიან ბევრს ვკითხულობდი, იქნება ეს ფილოსოფიური თუ მხატვრული ლიტერატურა. ასევე ძალიან დიდ დროს ვატარებდი კინოსა და თეატრში. თითქმის ყველა კარგ ისტორიაში რაღაც გაგებით არის კომედია, იმიტომ რომ ტრაგედია და კომედია ხშირად დაკავშირებულია. ცხადია, ხელოვნებაში ტრაგიკომედია ჯერ კიდევ ძველი საბერძნეთიდან იღებს სათავეს და რელიგიურ ტექსტებშიც კი, მაგალითად, ბიბლიაში არის კომიკური მომენტები. ცოტა მოგვიანებით განსაკუთრებული შთაგონების წყარო ფრანც კაფკაც გახდა, რომლის ნამუშევრებიც, თუნდაც მეტამორფოზი და ეს ეგზისტენციალური ალეგორიები კომიკურ ხასიათისაა. დიდი ხანია ვამბობ, რომ მინდა კარიერა დავასრულო კომედიური ფილმით, რაც ძალიან რთულია, რადგან ზოგადად კარგი კომედიის გაკეთებაა რთული. 

 

თქვენ აღნიშნეთ, რომ თანამედროვე რეჟისორები ხშირად მდიდარი ოჯახებიდან მოდიან და პრესტიჟულ კოლეჯებში სწავლობენ, რაც თანამედროვე კინოზე უარყოფითად აისახება. რატომ ფიქრობთ ასე?

 

მე ვფიქრობ, რომ ცხოვრებისეული და პირადი გამოცდილება ხელოვანისთვის, განსაკუთრებით - რეჟისორისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. ცხადია, არსებობს გამონაკლისები, გენიოსები, რომლებიც მდიდარ ოჯახში დაიბადნენ, მაგრამ ფანტასტიკური დაკვირვების უნარი ჰქონდათ და შესანიშნავ ისტორიებს ქმნიდნენ. თუმცა, ეს იშვიათია. ამიტომ მგონია, რომ მსოფლიოს საუკეთესო რეჟისორები მეორე მსოფლიო ომის დროს ან დაახლოებით ამ პერიოდში დაიბადნენ. ეს არ ნიშნავს, რომ ახლა კარგი რეჟისორები არ არიან ან მდიდარი ოჯახებიდან წამოსული რეჟისორები კარგ ფილმებს არ იღებენ, თუმცა, ვფიქრობ. ფილმს ეტყობა, როცა ის პირადი გამოცდილებით და პირადი დაკვირვებით ან ინტროსპექციით არის შთაგონებული. 


თქვენი ფილმები ხშირად რეალური ადამიანების ცხოვრებაზეა დაფუძნებული, იქნება ეს Mr. Jones თუ Europa Europa. განგებ იძიებთ საინტერესო ისტორიებს?

 

სიმართლე რომ ვთქვა, არა. რაღაც გაგებით, რეალური ადამიანები რეალურები არ არიან. ანუ მეორე მსოფლიო ომს გადარჩენილი პიროვნება ან ინგლისელი ჟურნალისტი ჩემთვის უცხოა, მე მას არ ვიცნობ, მათ შესახებ მხოლოდ წიგნიდან ვიგებ. მხატვრული ნაწარმოებების პერსონაჟები კი ხშირად ისეთივე რეალურები არიან, როგორც ნამდვილი ადამიანები. რაღაც გაგებით, ვფიქრობ, ეს ჰოლივუდის გავლენაა. რატომღაც ჰოლივუდში უყვართ “რეალური ისტორიები”, თუმცა, ცხადია, საინტერესო ბიოგრაფიები გარკვეული ისტორიული მოვლენის ძალიან პირად გამოცდილებას გადმოგვცემს ხოლმე, რაც ფილმის გადასაღებად კარგი საფუძველია. 

 

ხშირად თქვენი ფილმები ძალიან პოლიტიკურია და ძალადობას ეხება, თან ეს ძალადობა ყოველთვის “განსხვავებულია”. რა არის ამის მიზეზი? და ზოგადად, როგორ დაინტერესდით პოლიტიკით?

 

სტუდენტობისას, როცა ჩეხეთში ვსწავლობდი, მეგონა, რომ პოლიტიკა არ მაინტერესებდა და მხოლოდ ხელოვნება მიზიდავდა. ვფიქრობდი, რომ პოლიტიკა ბინძურია, ხოლო ხელოვნება კი წმინდა. პოლიტიკური აქტივიზმის მონაწილე, შეიძლება ითქვას, შემთხვევით აღმოვჩნდი, როცა ერთ-ერთ მარშს შევუერთდი. შევამჩნიე, რომ ყველა ერთობოდა, რაღაცნაირი იმედით იყო სავსე და მთლიანი მოძრაობა ძალიან მოტივირებული ჩანდა, ამას უცნაური მიზიდულობა ჰქონდა ჩემთვის. ისე შეიძლება ვინმეს ეგონოს, რომ პოლიტიკით არ არის დაინტერესებული, თუმცა უნდა იცოდეს, რომ მიუხედავად ამისა, პოლიტიკაა მისით დაინტერესებული. რაც უნდა მოწყვეტილი იყოთ პოლიტიკურ ყოველდღიურობას, თქვენს გარშემო რაც ხდება, ხშირად პოლიტიკითაა განპირობებული. ამ გაგებით ყველაფერი პოლიტიკურია და ყველაზე აპოლიტიკური ადამიანებიც ხედავენ ამას. ჩემს ფილმებში ვცდილობ, რომ პოლიტიკა ასე პირდაპირ კი არ ვაჩვენო, რომ აი ეს მოხდა და მერე ეს და მერე ეს, არამედ ისე წარმოვაჩინო, როგორც ვხედავთ. მაგალითად, Europa Europa ჰოლოკოსტის და მეორე მსოფლიო ომის პერიოდზეა. ეს ისტორიაში ხმაურიანი და კარგად დოკუმენტირებული პერიოდი იყო. თვითონ გერმანელი ნაცისტები ინახავდნენ ვრცელ დოკუმენტაციას გაზის კამერების და ებრაელი ტყვეების შესახებ. ფილმში ვეცადე, რომ ეს “ხმაური” გამოჩენილიყო, თუმცა როცა Mr. Jones-ზე ვმუშაობდით, რომელიც ჰოლოდომორზეა, მივხვდით, რომ სხვა მიდგომა იყო საჭირო. კერძოდ ის ფაქტი, რომ იმ დროს უკრაინაში რა ხდებოდა, თითქმის არავინ არ იცოდა და ახლაც ზუსტად არ ვიცით, რა და როგორ მოხდა ან რამდენი ადამიანი დაიღუპა: შეიძლება 3 მილიონი, შეიძლება 7 მილიონი. ისტორიკოსები ამაზე ახლაც კამათობენ, თუმცა იმ დროს, ისტორიის იმ მონაკვეთში, როცა მთელი რეგიონის ისე იზოლირება შეიძლებოდა, რომ ხმა გარეთ არ აღწევდა, თითქოს სიჩუმე იყო. არც ხმაურიანი აფეთქებები, არც მსოფლიო მობილიზება… მილიონობით ადამიანი დაიღუპა სრულ სიჩუმეში, მსოფლიოს მოწყვეტილი. ეს ერთგვარი კონტრასტია მაგალითად ჰოლოკოსტთან, რომელიც კარგადაა შესწავლილი და ჩვენს საერთო ცნობიერებაში სენსიტიური საკითხია, ბევრს ჰოლოდომორის შესახებ კი დღესაც არ სმენია. 


რადგან ჰოლივუდი ახსენეთ და ლეგენდარულ The Wire-ზე მუშაობდით, უნდა გკითხოთ, როგორ განსხვავდება ჰოლივუდი ევროპული კინოსგან?

 

პირველ რიგში ჰოლივუდში, რა თქმა უნდა, მეტი ფულია, რაც საქმეს ხშირად ამარტივებს. ევროპაშიც და ამერიკაშიც ყველა ძალიან თავგამოდებით მუშაობს და, რა თქმა უნდა, მარტო მსახიობებზე არ ვამბობ. ამ მხრივ არსებით განსხვავება არაა, თუმცა, ჩემი დაკვირვებით, ამერიკული კინო რაღაცნაირ სტაგნაციაშია და ეს დამოუკიდებელ ფილმებსაც ეხება. ძალიან ხშირად მიდის ძველი თემების გადამღერება, თითქოს ყველა ნაკლებ რისკს იღებს. ამიტომ, ეს ჯერ კიდევ The Wire-ზე მუშაობისას შევნიშნე, ინოვაციამ ამერიკულ მედიაში ფილმებიდან სერიალებში გადაინაცვლა. 

 

 

 

ავტორი: ტატო ანთაძე