როდის და რატომ გადაწყვიტე საკურატორო საქმიანობის არჩევა?
16 წლის ვიყავი, როცა უნივერსიტეტში ჩავაბარე და ხელოვნების ისტორია ვისწავლე. კურატორობა ლოგიკური გაგრძელება იყო, თუმცა ყოველთვის მინდოდა მხატვარი ვყოფილიყავი.
რას ნიშნავს შენთვის იყო კარგი კურატორი?
ზუსტად ისე ვერ დაახასიათებ, როგორც კარგ მხატვარს. ყველა სხვადასხვაა და არ არსებობს საერთო წესი. ერთი ვიცი, რომ ზედაპირულობას ვერ იტანს ეს საქმე.
გოლდსმიტი ერთ-ერთი კარგი სახელოვნებო ინსტიტუტია, რომელსაც გამორჩეული სწავლის პრაქტიკა აქვს, შეგიძლია გოლდსმიტში სწავლის გამოცდილებაზე გვესაუბრო?
გოლდსმიტმა მასწავლა აზროვნება და ჩემი საქმის სიყვარული. ყოველთვის მინდოდა საქართველოდან სხვა ქვეყანაში წასვლა და იქ ცხოვრება. არ ვიცი გოლდსმიტის თუ ლონდონის გამო, მაგრამ იქ ყოფნისას ეს აზრი რადიკალურად შემეცვალა. პირიქით, საქართველოში ცხოვრება უფრო მომინდა და დავაფასე, მივხვდი, რომ მთავარია, შენი საქმე აკეთო და მნიშვნელობა არ აქვს, სად ცხოვრობ.
რა არის შენი, როგორც კურატორის მთავარი გამოწვევა ლოკალურ სივრცეში მუშაობისას?
ლოკალური სივრცე ბევრი ნიშნით არის საინტერესო. ეს ჯერ ინსტიტუციების მიერ აუთვისებელი სივრცეა, ინტერნაციონალური “ბაზრის” მიღმა არსებული სივრცე. ეს სივრცე ჩამოყალიბების პროცესშია, როგორც ყველაფერი სხვა საქართველოში. მთლიანად კულტურის ახლებური ფორმირება ხდება ლოკალური ისტორიიდან გამომდინარე. ამ მხრივ ეს საინტერესო სივრცეა, მაგრამ, ამასთან ძალიან რთულიც, რადგან ყოველი ნაბიჯი ბევრად მკვეთრად ჩანს, ვიდრე სხვაგან გამოჩნდებოდა. ერთი მხრივ, ეს სივრცე თუ ათავისუფლებს მკვლევარს, ასევე ბოჭავს მას, რადგან ხანდახან მხოლოდ ექსპერიმენტს ბევრად სერიოზული სახე ეძლევა, ვიდრე საჭიროა; ხანდახან კი პირიქით – რამდენ მნიშვნელოვან კვლევას ჩაუვლია მაყურებლის ყურადღების მიღმა.
ეს სივრცე ჩემთვის და ჩემ გარშემო ბევრი მეგობრისთვის ინსპირაციის წყაროა ხელოვნებაში, კინოში, მუსიკაში. ამიტომაც ვფიქრობ, რომ ყოველი ჩვენგანის ვალია ამ სივრცეში პროცესების საინტერესოდ წარმართვა. ჩვენ ამ სივრცისგან დავალებულები ვართ.
ჩემს სფეროს რაც შეეხება – ხშირად მითქვამს, რომ შავ სამუშაოს ვასრულებ. კურატორობა, როგორც დისციპლინა, სხვა სახელოვნებო დარგებთან შედარებით ძალიან ახალგაზრდაა. ის რამდენიმე ათწლეულია არსებობს. ამ დისციპლინის არსებობას და მისი გარკვეული წესების დანერგვას კი დრო უნდა.
არის რაიმე სპეციფიკური, რაც ჩვენს სახელოვნებო სივრცეს მკვეთრად გამოარჩევს?
ყველა სახელოვნებო სივრცეს აქვს თავისი მახასითებელი. აქაური სცენა საკმაოდ პატარა, მაგრამ ამასთანავე გაფანტულია – არ არის ერთიანი. უამრავი საინტერესო ხელოვანია, მაგრამ მათი არსებობა დღემდე “არაკანონიკურია” და დაჩრდილული. იმას, რაც ჩანს, სამწუხაროდ, ბევრი მავნე ჩვევა ახასიათებს. ხშირად ჩანს სუფთა სახის მიმბაძველობა, პირდაპირი კოპირება აპროპრიაციის ნაცვლად, ხშირად დაგვიანებული, ძველებური და მოსაწყენი. ხანდახან მგონია, რომ “თანამედროვე ქართული ხელოვნება” ევროპის და ამერიკის 1970-იან წლებში, უკეთეს შემთხვევაში კი 90-იან წლებში დარჩა.
მე არ ვეთანხმები დამოკიდებულებას, თითქოს საქართველომ საბჭოთა კავშირის გამო რამე “გამოტოვა” და მას იურგენ ჰაბერმასისეული “ისტორიასთან დაწევა” სჭირდება. ეს ევროცენტრული აზროვნებაა, თითქოს ისტორიას აქვს გეოპოლიტიკური ჩარჩო და ის მხოლოდ ერთია.
საქართველოს საკმაოდ რთული ისტორია აქვს. დაძაბული ისტორიის გამო შეიძლება კულტურა ისე ვერ განვითარდა, როგორც მშვიდობიან ქვეყნებში, მაგრამ სწორედ თავისი ისტორიიდან გამომდინარე აქვს უნიკალური გეოპოლიტიკური პოზიცია და სწორედ აქედან მუშაობა არის საინტერესო. ამიტომ საინტერესოდ იმ ხელოვნებას მივიჩნევ, რომელიც ბუნებრივად მიუყვება საკუთარი განვითარების ისტორიას, ირეკლავს ლოკალურ ხაზს ინტერნაციონალური გამოცდილებების ჭრილში, და არა იმას, რომელიც თითქოს ნულიდან იწყება: “პირველად საქართველოში” – ასეთი პათეტიკით იწყებს “გამოტოვებული” ისტორიის თავიდან წერას; “შეწყვეტილი მოდერნიზმიდან” აგრძელებს აზროვნებას და მხოლოდ ახლა აბიჯებს პოსტმოდერნიზმში, იმისთვის რომ ნანატრი თანამედროვეობა მოიპოვოს. ეს გზა უკვე განვლილია სხვაგან, ამ შემთხვევაში ევროპასა და ამერიკაში, რაც სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ აქაც იგივე გზა უნდა გავიაროთ, იმისთვის რომ თანამედროვეობაზე დავდოთ თავი. აი, ეს ხელოვნება არის ის, რომელიც ჯერ კიდევ “დასავლურ” 70-იანებშია და არა ის, რომელიც საკუთარ ისტორიას აგრძელებს აქ და ახლა, 2018 წელს.
თანამედროვე ხელოვნებას არ გააჩნია რეცეპტი გარდა ერთისა, ის ახლა და აქ უნდა ვითარდებოდეს. ამ ორს კი გააზრება სჭირდება, რა არის ახლა და რა არის აქ, ჩვენს შემთხვევაში? ეს გრძელი და კომპლექსური პროცესია.
მეორე საკითხი, რომელიც საქართველოში ძალიან რთულ ფაზაშია უკვე შესული და სწრაფ გადააზრებას საჭიროებს არის პასუხების პოვნა კითხვებზე: რა არის “ლოკალური”, რა არის “ქართული”? რომელია ის ადგილი და ვინ არიან ის ადამიანები, რომლებიც ამ ცნებაში ერთიანდებიან? რამდენად რელევანტურია დღეს ეს ცნება – “ქართული?”
როგორია შენი დამოკიდებულება საკურატორო ეთიკის მიმართ?
მე მჯერა ჯერ ეთიკის და მერე ესთეტიკის. სხვა შემთხვევაში ყველაფერი ფასადური, ცუდი, ბოროტი პოლიტიკის ნაწილია, როგორც გარემონტებული პლეხანოვი.
არის რომელიმე შენი დამოუკიდებელი საკურატორო პროექტი, რომელსაც სხვებისგან
გამოარჩევდი?
2014 წლის ჩემი საყვარელი სადიპლომო ნამუშევარი “იგივე, იგივე”, რომელზეც ვიმუშავე ჩემს საყვარელ ხელოვანებთან, ჯესი დარლინგთან და ტაკეში შიომიცუსთან ერთად ბათუმში და ანაკლიის სანაპირო ზოლზე. ამ პროექტის პუბლიკაცია ჯერ კიდევ არ გამომიცია, რადგან ძალიან ძვირფასია.
საკურატორო საქმიანობასთან ერთად, ხარ “დანართის” ერთ-ერთი დამფუძნებელი,
შეგიძლია ჟურნალის კონცეფციაზე გვესაუბრო?
2011 წელს “დანართი” დაარსდა, როგორც გამოფენის კატალოგის ალტერნატივა. გამოფენის თემის გასაშლელად დავპატიჟეთ სხვადასხვა დისციპლინაში გამოფენის მთავარ თემაზე მომუშავე ადამიანები. ასე განვაზოგადეთ გამოფენაზე წამოჭრილი საკითხი და ვაჩვენეთ მისი კომპლექსურობა.
ამის მერე “დანართი” ნამდვილ გამოცემად გადაიქცა. ეს წლების მერე მოხდა, როცა ამის დრო ისევ დადგა. ვფიქრობ, 2011 წელს “დანართისთვის” ძალიან ადრე იყო, ახლა კი მგონი, კარგი მომენტია მისი განვითარებისთვის. “დანართი” დღეს არა იმდენად კონკრეტულ პროექტს ერთვის თან, არამედ დღევანდელობის “დანართია”, კომენტარი დღევანდელობაზე. მისი რედაქტორები სამივე დედები ვართ, სამივე ვმუშაობთ და ცოტა დრო გვაქვს. “დანართი” მაშინ გამოდის, როცა ამის დროს ვპოულობთ ხოლმე. ის არ არის რეგულარული გამოცემა. დამოუკიდებელი პროექტია, რომელსაც ამჯერად “Kunsthalle Zürich”- ის ფინანსური დახმარებით გამოვცემთ.
არის რომელიმე ხელოვანი, ვისთან მუშაობაზეც ბევრი გიფიქრია?
თითქმის ყველასთან, ვისთანაც მიმუშავია – ჯერ ბევრი მიფიქრია. არიან ისეთებიც, ვისზეც დღემდე ვფიქრობ. ხელოვანები და კურატორები ხშირად ერთი ფიქრის ხაზს მიუყვებიან, თუმცა “დანართივით” სხვადასხვა დისციპლინაში. მათი გზები შეიძლება მხოლოდ ერთხელ გადაიკვეთოს, მაგრამ აზროვნების ხაზი ამით არ ჩერდება. ეს გრძელვადიანი თანააზროვნების პროცესია.
ერთი დამოუკიდებელი საკურატორო ნამუშევარი, რომელმაც შენზე დიდი
შთაბეჭდილება მოახდინა?
ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა ისევე მიჭირს, როგორც საყვარელი ხელოვანის ან მუსიკოსის დასახელება. ყოველთვის რამდენიმეა და ერთმანეთისგან განსხვავებული. ამ წამს მახსენდება: რირკტრიტ ტირავანიას “სუპერმარკეტი”, მისივე “უტოპიის სადგური”, ლუსი ლიპარდის “‘რიცხვების შოუ”.
თავის დროზე დიდი გავლენა იქონია კაროლინ ქრისტოფ ბაკარგიევის “მეცამეტე დოკუმენტა”, განსაკუთრებით კი მისმა პუბლიკაციამ.
სულ მალე Taf-ი დაიწყება, რომლის ერთ-ერთი ორგანიზატორიც ხარ, შეგიძლია
თბილისის სახელოვნებო ფესტივალზე და მის ფორმატზე გვესაუბრო?
ეს ჩვეულებრივი ხელოვნების ბაზრობაა. ანუ ადგილი, სადაც ხელოვნება იყიდება. ესეც ერთ-ერთი ის სისტემაა, რომელიც ლოკალური ხელოვნების სცენის განვითარებისთვის მნიშვნელოვანია, თუმცა ვცდილობთ, რომ რადგან ბიენალეს ტიპის დიდი გამოფენა საქართველოსთვის ფუფუნებაა, ამ დიდი გამოფენების გარკვეული თვისებები შევძინოთ მას. იმედია, რომ ვრცელი პროგრამის საშუალებით ლოკალური და რეგიონის ხელოვნების სცენები მაქსიმალურად თანაბრად და გაშლილად იქნება წარმოდგენილი.
დაწერე კომენტარი